ทำความเข้าใจแบบไม่ดรามา ภาพรวมศักยภาพ “นมไทย”

ทำความเข้าใจข้อมูลพื้นฐานแบบไม่ดราม่า ของ “อุตสาหกรรมโคนมและผลิตภัณฑ์นมไทย” ซึ่งถือเป็นหนึ่งในภาคปศุสัตว์ ที่มีความสำคัญต่อเศรษฐกิจของไทย เนื่องจากเป็น แหล่งผลิตอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง และมีบทบาท สำคัญต่อการพัฒนาสุขภาพของประชาชนทุกช่วงวัย รวมถึงยังเชื่อมโยงกับอุตสาหกรรมแปรรูป เช่น นมพาสเจอไรส์นม ยูเอชที โยเกิร์ต และผลิตภัณฑ์มูลค่าสูง ที่สร้างรายได้เพิ่ม และสามารถขยายโอกาสทางการตลาดได้ ทั้งในและต่างประเทศ

แบบ “วิชานมไทย 101” ตั้งแต่พื้นฐานเรื่อยไปจนกระทั่งถึง ปัจจุบัน ประเทศไทยของเรา อยู่ ณ จุดใดของโลก นี้ ไปด้วยกัน โดยทั้งหมดนี้ อ้างอิงข้อมูล จาก “สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย หรือ TDRI”

พันธ์ุโคนมในประเทศไทย :

1. พันธ์ุไทยฟรีเซียน (Thai Friesian)

เป็นพันธ์ุโคนม ที่ได้รับการพัฒนาให้ปรับตัวให้เข้ากับสภาพอากาศและระบบการเลี้ยงในประเทศไทยได้ดี ให้ผลผลิตนมสูง เหมาะกับฟาร์มขนาดกลางถึงใหญ่ ที่มีการจัดการฟาร์มที่ดี

2. พันธุ์ไทยมิลกิ้งซีบู (Thai Milking Zebu)

เป็นพันธ์ุโคนม ที่พัฒนาจากโคพื้นเมืองและโคพันธุ์ผสม ให้น้ำนมปานกลาง ทนต่อโรคและแมลงได้ดี เหมาะกับฟาร์มขนาดเล็กหรือผู้เริ่มเลี้ยง

จำนวนโคนมไทย อยู่จุดไหนในโลก? :

อ้างอิงข้อมูลจาก Dairy : World Markets and Trade, USDA Foreign Agriculture Service (USDA FAS) ณ เดือนกรกฏาคม 2568 ระบุว่า ประชากรโคนมโลกมีรวมกันทั้งสิ้น 141 ล้านตัว

โดย อินเดียเป็นประเทศ ที่มีประชากรโคนมมากที่สุด 62 ล้านตัว ลำดับที่ 2 คือ สหภาพยุโรป 19.65 ล้านตัว ลำดับที่ 3 คือ บราซิล 17 ล้านตัว ส่วนประเทศไทย อยู่ในลำดับที่ 10 มีรวมกันทั้งสิ้น 580,000 ตัว

ปริมาณการผลิตน้ำนมดิบโลก :

ทั้งโลกมีปริมาณการผลิตน้ำนมดิบ รวม 559,606 ตัน โดยอันดับที่ 1 คือ สหภาพยุโรป ผลิตได้ 145,300 ตัน อันดับที่ 2 สหรัฐอเมริกา ผลิตได้ 103,433 ตัน อันดับที่ 3 คือ อินเดีย ผลิตได้ 103,200 ตัน ซึ่งทั้ง 3 ประเทศนี้ ครองปริมาณการผลิตรวมกัน คิดเป็นสัดส่วนมากถึง 62.92% ของปริมาณการผลิตรวมทั้งหมดของโลก

สถานการณ์โคนมไทย :

ปัจจุบัน ประเทศไทย มีจำนวนเกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมในประเทศ รวมกัน 15,638 ราย โดยในจำนวนนี้ มากถึง 96% เป็น “รายย่อย” ขณะที่ จำนวนประชากรโคนมรวม 560,551 ตัว ในปี 2568 นั้น เป็น “แม่โครีดนม 242,351 ตัว”

หากแต่สำหรับประเด็นนี้ มีข้อมูลที่น่าสนใจ คือ จำนวนประชากรโคนมรวม 560,551 ตัว นั้น เป็นตัวเลขที่ “ลดลง” จาก 810,518 ตัว ในปี 2564 ถึง 30.84%

เพราะอะไรเกษตรกรไทย จึงเลี้ยงโคนมลดลง :

ปัจจัยสำคัญ คือ ต้นทุนอาหารสัตว์สูงขึ้น จาก ผลกระทบโควิด-19 และสงครามรัสเซีย–ยูเครน ทำให้ราคา กากถั่วเหลืองและข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ปรับสูงขึ้น

ในขณะที่ราคาน้ำนมดิบ ที่เกษตรกรได้รับยังให้ผลตอบแทนต่ำ โดยเฉพาะกับเกษตรกรรายย่อย รายเล็ก ทำให้ไม่จูงใจ เกษตรกรจำนวนมาก จึงเลิกอาชีพเลี้ยงโคนม เหลือเพียง เฉพาะเกษตรกรที่มีทุนและศักยภาพเพียงพอ

อีกทั้งเกษตรกร ส่วนใหญ่สูงอายุ ขาดผู้สืบทอด และคนรุ่นใหม่ไม่นิยมเลี้ยงโคนม เพราะเป็นงานหนักและต้องทำทุกวัน อย่างไรก็ดี การที่เกษตรกรที่เลิกเลี้ยง ได้ทยอยขายโคนมระหว่างกัน จึงทำให้ขนาดฝูงเฉลี่ยต่อฟาร์มใหญ่ขึ้น

ต้นทุนการผลิตน้ำนมดิบไทยอยู่จุดไหนในโลก :

ต้นทุนการผลิตน้ำนมดิบต่อลิตร ของไทย อยู่ที่ 17.12 บาท ซึ่งอยู่ในลำดับกลางๆ เมื่อเปรียบเทียบกับประเทศผู้ผลิตน้ำนมสำคัญของโลก เช่น ลักเซมเบิร์ก อยู่ที่ 19.08 บาทต่อลิตร , ฝรั่งเศส อยู่ที่ 18.82 บาทต่อลิตร ขณะที่ เนเธอร์แลนด์ อยู่ที่ 16.81 บาทต่อลิตร และ เดนมาร์ก อยู่ที่ 15.77 บาทต่อลิตร

ต้นทุนการผลิตน้ำนมดิบไทย มีอะไรบ้าง :

ต้นทุนหลัก คือ ค่าอาหาร คิดเป็นสัดส่วนรวมกันถึง 76% ของต้นทุนทั้งหมด รองลงมา คือ ค่าแรงงาน 15% ค่าใช้จ่ายอื่น ๆ 6% และค่าบริการ สัตวบาล 3%

ราคารับซื้อน้ำนมดิบในไทย :

อ้างอิงข้อมูลจากประกาศคณะกรรมการโคนมและผลิตภัณฑ์นม หรือ Milk Board ล่าสุด เมื่อวันที่ 3 กรกฏาคม 2568 ราคากลางรับซื้อ น้ำนมดิบหน้าโรงงานแปรรูปนม อยู่ที่ 21.95 บาทต่อลิตร

เพราะอะไร อียูและสหรัฐฯ จึงมีผลิตภาพต่อโคสูงกว่าไทย? : 

คำตอบ คือ สหภาพยุโรป มีโครงสร้างฟาร์มขนาดกลางถึงใหญ่ มีระบบการจัดการฟาร์มที่ทันสมัย มีพื้นที่เพาะเลี้ยงเหมาะสม ตลอดจนมีนโยบายเกษตรและเงินอุดหนุนผ่าน Comnon Agricultural Policy หรือ CAP

ส่วนสหรัฐอเมริกา ซึ่งมี ประชากรโคนม 939,000 ตัว ซึ่งมากท่ีสุด ลำดับที่ 4 ของโลก นั้น มีการใช้เทคโนโลยีจัดการฟาร์มและข้อมูลแบบแม่นยำ (Precision dairy farming) จึงทำให้มีผลิตภาพต่อโคสูงที่สุดในโลก อีกทั้งการที่มีโรงงานแปรรูปขนาดใหญ่ จึงทำให้สามารถส่งออกได้ในปริมาณมาก

ไทยส่งออกนมและผลิตภัณฑ์นมมากแค่ไหน?

อ้างอิงข้อมูลจากเว็ปไซต์กระทรวงพาณิชย์ ระบุว่า ปริมาณการส่งออกนมและผลิตภัณฑ์นมรวมของไทย ปี 2567 เท่ากับ 288,790 ตัน หรือ คิดเป็นมูลค่าการส่งออกรวม 13,000 ล้านบาท

โดยประเภทสินค้าที่มีปริมาณและมูลค่าส่งออกมากที่สุด คือ นมเปรี้ยวและโยเกิร์ต รวม 156,183 ตัน หรือ คิดเป็นสัดส่วน 54% รองลงมา คือ นมและครีมไม่เข้มข้น รวม 96,195 ตัน หรือ คิดเป็นสัดส่วน 33% ส่วนลำดับที่ 3 คือ นม และครีมเข้มข้น รวม 25,655 ตัน หรือ คิดเป็น 9%

ประเทศไหนซื้อนมไทยมากที่สุด :

อ้างอิงข้อมูลจากเว็ปไซต์กระทรวงพาณิชย์ ระบุว่า ปี 2567 ประเทศที่เป็นแหล่งส่งออกนมและผลิตภัณฑ์นม สำคัญของไทย อันดับที่ 1 คือ ประเทศฟิลิปปินส์ คิดเป็นสัดส่วน 23.59% อันดับที่ 2 ประเทศกัมพูชา 19.49% และอันดับที่ 3 คือ ประเทศสิงคโปร์ 15.19%

คนไทยดื่มนมมากน้อยแค่ไหน :

อ้างอิงจากแผนปฏิบัติการด้านโคนมและผลิตภัณฑ์นม ระยะที่1 (พ.ศ.2564–2570) ระบุว่า ในปี 2567 ปริมาณการดื่มนมของคนไทย เฉลี่ยอยู่ที่เพียง 21.5 ลิตรต่อคนต่อปี ซึ่ง “ต่ำกว่า” ค่าเฉลี่ยการบริโภคนมของคนเอเชีย ซึ่งอยู่ที่ 66 ลิตรต่อคนต่อปี ถึง 3 เท่า และยัง “น้อยกว่า” ค่าเฉลี่ยการบริโภคนมโลก ซึ่งอยู่ที่ 113 ลิตรต่อคนต่อปี ถึง 5 เท่า! อย่างไรก็ดีล่าสุด ภาครัฐ มีแผนเพิ่มการบริโภคนม 25 ลิตรต่อคนต่อปี ภายในปี 2570 แล้ว

แนวโน้มการบริโภคนมของคนไทย :

อ้างอิงจากแผนปฏิบัติการด้านโคนมและผลิตภัณฑ์นม ระยะที่1 (พ.ศ.2564–2570) ระบุว่า ในปี 2567 ประมาณการการบริโภคนมและผลิตภัณฑ์นมในประเทศอยู่ที่ 1.95 ล้านตัน ในขณะที่การผลิตน้ำนมดิบในประเทศ มีรวมกันเพียง 1.012 ล้านตันเท่านั้น!

ไทยนำเข้านมจากประเทศไหนมากที่สุด :

อ้างอิงข้อมูลจากเว็ปไซต์กระทรวงพาณิชย์ ระบุว่า ปี 2567 การนำเข้านมและผลิตภัณฑ์นมของไทย เท่ากับ 284,931 ตัน รวมมูลค่า 29,000 ล้านบาท

โดยประเภทสินค้าที่มีปริมาณการนำเข้ามากท่ีสุด คือ นมและครีมเข้มข้น 51% ส่วนประเทศที่ไทยนำเข้ามากที่สุด คือ ประเทศนิวซีแลนด์ คิดเป็นสัดส่วนมากถึง 50.55% ลำดับที่ 2 คือ ออสเตรเลีย 16.88% และอันดับที่ 3 คือ สหรัฐอเมริกา 7.93%

อ่านบทความที่น่าสนใจเพิ่มเติม : 

สำรวจหลักคิด หลอมรวมเศษแก้ว ที่พาหมอนทองวิทยาไปสู่ปรากฏการณ์ (ชมคลิป)

ทำไมทีมไหนๆจึงเลือกใช้ บอล Direct โจมตี ลิเวอร์พูล (ชมคลิป)

เล่นเร็ว เน้นบอลยาวและฟรีคิก แท็กติกที่ทำให้แมนยูฯเริ่มดีขึ้น (ชมคลิป)

เคล็ดลับความสำเร็จกัปตันซึบาสะ ความคิดของคนเลือกอยู่หัวแถว (ชมคลิป)

แผนฟื้นฟู Back to Starbucks เพราะจิตวิญญาณคือกาแฟ (ชมคลิป)